Kanjertraining werkt niet? Reactie van de Kanjertraining

Meerdere scholen hebben ons gevraagd om een reactie te geven op deze rapporten en dan met name op het ontbreken van significante effecten op pesten bij Kanjertraining in de klas. Indien een effect niet significant is wil dat zeggen dat de score ook aan toeval kan worden toegeschreven. 
Hoewel de Stichting Kanjertraining in grote lijnen, de conclusies en aanbevelingen van beide onderzoeksrapporten kan onderschrijven willen we ook enige opmerkingen en kanttekeningen plaatsen.

Wat staat er nu echt in de rapporten
Het eerste wat opvalt is dat beide rapporten een stuk genuanceerder zijn geschreven dan in een aantal krantenartikelen is te lezen. De effecten die bij programma’s wel zijn gevonden, zijn bijvoorbeeld niet heel groot. Op pagina 80 van het NRO-rapport valt dit na te lezen (tabel 6.2). “De effecten van de geëvalueerde programma’s zijn op hun best vrij bescheiden en zijn gemiddelde effecten die niet alle leerlingen in alle klassen helpen.” We delen dan ook de reactie van de Commissie Anti-pestprogramma’s op pagina 6 waarin gesteld wordt dat één van de belangrijkste conclusies in het Eindrapport van het onderzoeksconsortium te ver gaat namelijk: “Pesten blijkt in het primair onderwijs binnen een schooljaar te kunnen worden verminderd met specifiek op pesten gerichte programma’s.”

Kanjertraining is een totaalprogramma voor gedrag en geen one-issuemethode
Doordat de Kanjertraining zich op veel meer onderwerpen dan alleen pesten richt was het vanuit dat oogpunt te begrijpen dat de effecten op korte termijn gering zouden zijn. De reden dat wij ons in tegenstelling tot andere programma’s destijds niet uit het onderzoek hebben teruggetrokken is dat we oprecht benieuwd waren hoe we er op dit onderdeel zouden uitrollen. Mensen die ons kennen weten dat we ons ook niet graag profileren als enkel en alleen een anti-pestmethode. Weliswaar is het effect op pesten in dit onderzoek voor de Kanjertraining niet aangetoond. Op andere onderwerpen is er wel bewijs. Kinderen laten een afname zien van probleemgedrag en depressieve gevoelens, alsmede een toename op welbevinden en zelfwaardering in klassen met veel problemen en op psychologenpraktijken. Zie daarvoor de erkenning in de databank voor effectieve jeugdinterventies. Deze erkenning blijft, zo is vandaag bevestigd, gehandhaafd.

De periode waarin scholen gevolgd konden worden is te kort
We leiden leerkrachten normaal gesproken op in een periode van 4 jaar. Omdat we weten dat het een poosje duurt voordat de leerkrachten het één en ander in de vingers hebben. Een cultuurverandering vergt simpelweg meer tijd dan een jaar. Leerkrachten moeten in de gelegenheid gesteld worden de lessenreeks zich eerst eigen te kunnen maken. Kanjertraining onderschrijft dan ook de aanbeveling van het consortium om scholen langer te volgen. In tegenstelling tot de reactie van de minister op het rapport pleiten wij ervoor om deze verantwoordelijkheid niet bij de programma-eigenaren te leggen maar uit te laten voeren door een onafhankelijke commissie.

Mate van implementatie
Op pagina 31 van het NRO-onderzoeksrapport valt te lezen dat van de eerste 14 hoofdstukken er gemiddeld maar 11 zijn behandeld. Doordat de scholen, in verband met de onderzoeksopzet, pas na de herfstvakantie konden starten is dit logisch. De krachtige feedbackoefening ‘Pettenkwadrant’ wordt echter pas vanaf hoofdstuk 12 aangeboden. Op dezelfde pagina lezen we dat het slechts 2 van de 31 klassen gelukt is om ouders bij de methode te betrekken zoals Kanjertraining dit adviseert. Veel leerkrachten gaven aan liever eerst te oefenen met het geven van de lessen alvorens ouders te betrekken. Juist de ouderbetrokkenheid is één van de meest effectieve elementen van de Kanjertraining. Daarnaast zijn er geen groepen 1,2 en 3 meegenomen in het onderzoek naar de Kanjertraining. Gezien het aansprekende materiaal dat de Kanjertraining juist voor deze doelgroep heeft is het een gemiste kans om deze doelgroep niet mee te nemen in het onderzoek.

Kanjertraining werkt wel bij conflicten
Wat in de meeste kranten niet te lezen valt, maar wel in het NRO-onderzoeksrapport is opgenomen is de aanwezigheid van een moderatie-effect door ervaren conflicten in de klas (pagina 33). Dit wil zeggen dat indien er al weinig conflicten waren in de klas, dit niet verder verbetert. Dat is logisch. Er valt niets te verbeteren. Wat niet duidelijk wordt gecommuniceerd in de media is het feit dat zonder Kanjertraining conflicten toenemen in de klas. De Kanjertraining voorkomt een toename van conflicten. Daarnaast is bekend dat de Kanjertraining curatief zeer sterk is, met name als deze gegeven wordt door een psycholoog van de Kanjertraining. Daar waar de conflicten het grootst zijn, blijken we het meest effectief. Dit effect is iets om trots op te zijn. 

Kanjertraining blijft in ontwikkeling
We feliciteren overigens de methodes die in dit onderzoek wel significante effecten hadden: Prima, Taakspel en Alles Kidzzz. Hetzelfde geldt voor KiVa dat weliswaar niet in dit onderzoek is onderzocht, maar die op basis van eigen onderzoek al eerder hun effectiviteit hadden aangetoond. De methodes die minder gescoord hebben wensen we veel succes toe met het aanbrengen van verbeteringen.
Natuurlijk had Stichting Kanjertraining liever gehad dat de uitkomsten mooier waren dan nu gepresenteerd zijn. Laten we daar helder over zijn. De bevindingen van deze onderzoeken zullen we zeker gebruiken om onze methode verder te verbeteren. We zullen ons blijven inspannen voor onderzoek naar effecten op langere termijn. Dank ook voor alle warme reacties van scholen die in de praktijk met veel plezier werkzaam zijn met de Kanjertraining. We hopen elkaar gauw weer op één van onze trainingsdagen te zien. Mochten er verder nog vragen zijn, kunnen die uiteraard altijd gesteld worden.